AGRI MAG ZORAM LONEITU JULY-SEPTEMBER 2008
13
veleh hian lei hi leh nghal tur a ni. Hei
hi sap tawngin, "Deep summer
plough- ing' an ti a, to ruah lo haw
dawn hian phawkphawhraw pui pui
a lei hi leh phawt tur a ni. Tichuan fur
a rawn intan veleh buhkuina tur
"thehtiah" (nursery seed bed) siam
pahin let nawn leh ila, chu chu buh
phun dawnin ngun takin let leh ila,
dai kawi tawh tur a ni. Lei leh ngun
hian hnim a suat hnem a, leiah
thlaichaw a pun phah a, lei a
rannung tui leh pangang a suat teuh
bawk a, leiin hnawng a pai tam
phah a, boruaka thlai chaw awm
"Nitrogen" kha leiah a luh that
theih phah bawk a ni.
3. Buh tiak upa lutuk phun vang .
Mizoram hmun thenkhatah chuan
leilet neituten an vai chhawr kutah
leilet enkawl an dah a, an vai
chhawr chuan a neitute nena an
inremna tel lo, buh thar rang (tai)
chu an chhungkaw ei turin a ching
phawt a, ta phun fel vek hnuah
bawngin muangchangin a lei a let
a, buh a kui pah bawk a. Tichuan a
buh thanrrang chu a sengfel hnuah
buhpui chu a phun ta chauh thin.
Buhpui atana a buhkui chu a lo upa
hle a, ni 30 aia upa daih, lian tawh
tak tak leh chang tak tak kha a pawt
a, a silfai pahin a ngalah a hem
chawrh chawrh a, tichuan tlai feah
buh a phun zo hram thin. Hetianga
buh tiak upa lutuk phun chu a thang
muang a, a peng tlem a, a par hun
hai lovin buh hung chhe tak tak kha a
lo par a, a vui ve ta mai a, buh
hlawk ngaihna a awm lo reng reng
a ni. An tihsual chang phei chuan
buh tiak upa chuan "chang" (node)
a lo nei hman a, an pawh leh thiar
velna lamah an tih than palh chuan
kha buh tiak kha chuan zik a
chhuah lo reng reng, a vui thei tawh
lo. Tunlaia buh chin dan thar SRI
an tih nen chuan inpersan tak a ni.
4. Buhphun khat lutuk (wide spac-
ing) : Mizorama leiletah hian a
tlangpuiin buh an Phun khat vek,
hei hian a thar a tihtlem phah bawk
a ni. Tunlaia an tlangaupui ber chu
"Intensive Agriculture" a ni. A
awmzia chu hmun leh ram hi a zauh
theih tawh si loh, a awm ang ang
kha a tangkai leh hlawk thei ang ber
a hman tur tihna a ni. Leiletah pawh
buh phun inkar hlat zawng chu 10cm
tur" a ni a, chu chu a awlsam zawngin
"khap khat" a zaua inhlat
a ni tur a ni. (Hei hian SRI dana
buhchin a huam lo). Hetianga khap
khat dana buh kan phun chuan bial
tinah buh hung a lo tam dawn a, a
peng a tam chuan leilet chu hnim
tona tur awm lovin a phui tawk
chiah dawn a ni. Amaherawhchu,
hmun thenkhat a leilet chu tlangram
atanga lui luangin a pawh avangin a
lei a tha a, eng buh pawh phun ila a
kung a sang a, a hnah a buk hluah a,
hei vang hian dum leitha hmunah
chuan buh phun zin hi a tha lo ve
thung.
5. Leilet a hnim lutuk : Mizoram
thingtlang lo leh leileta buh leh thlai
a thar hlawk lohna chhan zinga
pakhat chu "hnim" hi a ni. Hmanlai
kan pi leh pu atangin hnim thlawhfai
nachang chu kan hre tawh a, a
hmanrua pawh kan ram mila hman
chi kan nei tha hle. Leiletah chuan
buh phun hnu, a peng a chhuah
hnuah hian mi thenkhat chuan hnim
an thlo (hlo an thlo) thin a, a tangkai